سیاه دانه یا Nigella sativa گیاه گل‌دار و بومی خاورمیانه است که معمولا با نام سیاه دانه شناخته می‌شود.سیاه‌دانه از دیرباز تا امروزه به شکل‌های گوناگون از جمله «عصاره، روغن، دانه و…» به عنوان نوعی داروی گیاهی برای کمک به درمان برخی بیماری‌ها در طب سنتی کاربرد دارد.
به گزارش اول فارس ،سیاه‌دانه در آشپزی فلسطینی، بنگلادشی و گاهی در تولید نان‌های ایرانی و انواع خاصی از پنیر مورد استفاده است.سیاه‌دانه مزه‌ای تلخ دارد. از سیاه‌دانه در شیرینی‌جات و شربت‌ها و لیکورها استفاده می‌شود. بر گونه‌ای از نان پاکستانی معروف به نان پیشاوری همیشه سیاه‌دانه می‌پاشند.
برخی ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه در بدن خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. مطالعات متعددی خاصیت آنتی اکسیدانی سیاه دانه را برای بدن نشان می‌دهند.
مواد مغذی موجود در آن
سیاه دانه‌ها شامل اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، روغن‌های فرار و غیر فرار، آلکالوئیدها، ساپونین و فیبر هستند. کربوهیدرات موجود در سیاه‌دانه عبارت‌اند از: مونوساکارید آرابینوز، گلوکز، رامنوز و زایلوز. سیاه دانه‌ها همچنین حاوی کلسیم، آهن، پتاسیم و سدیم هستند. از آنجا که بسیاری افراد از مقادیر بسیار کم روغن سیاه دانه یا مکمل‌های حاوی عصاره روغنی استفاده می‌کنند، معمولا میزان کمتری از مواد مغذی را با این شیوه دریافت می‌کنند.
روغن‌های ثابت آن
سیاه دانه‌ها حاوی ٪۸۴ اسیدهای چرب غیر فرار یا ثابت هستند. هر قاشق چای‌خوری روغن سیاه دانه حاوی ۴۵ کالری انرژی است که تمامی آن از چربی‌ها حاصل می‌شود. ۲۲٪ از این چربی‌ها را آلفالینولنیک اسید تشکیل می‌دهد که یک اسید چرب امگا ۳ با خاصیت ضد التهابی است. ۵۹٪ از این چربی‌ها نیز شامل آلفالینولئیک اسید است که یک اسید چرب امگا ۶ محسوب می‌شود. با وجود اینکه بیشتر افراد ماهی را فقط منبع خوب اسیدهای چرب امگا ۳ می‌شناسند، برخی منابع گیاهی مانند سیاه دانه نیز جزء منابع سرشار از امگا ۳ هستند.
خواص بالقوه سیاه دانه
سیاه دانه‌ها همچنین دارای تیموکینون است که خواص آنتی اکسیدانی دارند و برای سلامت کبد مفید هستند. علاوه بر این نیجلون موجود در سیاه‌دانه از آزادسازی هیستامین جلوگیری می‌کند و در این صورت از علائم آلرژیک به میزان شایانی کاسته می‌شود.
تحقیقات انجام شده راجع به خواص و مواد مغذی سیاه دانه
براساس ادعا Sloan-Kettering تحقیقات انسانی مورد نیاز برای تأیید خواص اجزای دیگر سیاه دانه به استثنا از فواید اسیدهای چرب مفید موجود در سیاه دانه وجود ندارد. مطالعات آزمایشگاهی و جانوری نشان می‌دهند برخی اجزای سیاه دانه ممکن است با خاصیت ضد التهابی و ضد انگلی خود موجب تقویت دستگاه ایمنی شوند. مطالعات جانوری نشان داده‌اند که تیموکینون و سایر اجزای سیاه دانه خاصیت ضد سرطانی دارند که از رشد و اندازه تومورها می‌توانند بکاهند.
میزان مجاز مصرف سیاه دانه
مقدار مناسب مصرف روغن سیاه دانه ۱ یا ۲ قاشق چای‌خوری و یا ۲ عدد کپسول آن در روز است. کپسول‌های سیاه دانه معمولا حاوی ۱۰۰۰ میلی‌گرم از آن هستند. مصرف سیاه دانه به‌ندرت موجب بروز عوارض جانبی می‌شود؛ اما در پژوهشی که روی موش‌ها صورت گرفت، مقادیر بالای آن باعث اختلالات کلیه و کبد می‌شود.
نظرات