به گزارش اول فارس ، ایوان تاریخی قدمگاه، از آثار تاریخی بهجا مانده دوره هخامنشی، یکی از شاخصترین یادگارهای سنگتراشی در حاشیه منظر فرهنگی تختجمشید و در کوه رحمت، دوباره در معرض موجی گسترده از وندالیسم(خط خط کردن دیوارهای آثار تاریخی) و تخریبهای انسانی قرار گرفته است؛ وضعیتی که کارشناسان آن را «بغرنج»، «نگرانکننده» و «هشداردهنده» توصیف میکنند.
این اثر تاریخی در فاصله ۵۰ کیلومتری شرق تخت جمشید و نقش رستم و در منتهی الیه کوه رحمت یا مهر در روستای چاشت خوار و در محدوده جغرافیایی شهرستان ارسنجان استان فارس واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۱۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا بر کوه سنگی کنده شدهاست و از دو ایوان سنگی تشکیل شدهاست. دو پلکان، ایوان اول را به ایوان بالاتر ارتباط میدهند. بر روی ایوان بالایی پنج حفرهٔ بزرگ کنده شدهاست. حفرههای کرویای هم دور تا دور بنا هستند. در جلوی بنا استخری بوده که توسط چشمهای از سکوی پایینی بنا تغذیه میشدهاست.
این اثر تاریخی که در سال ۱۳۹۹ با سرپرستی مصطفی رخشندهخو، تحت یک عملیات فشرده حفاظت و مرمت اضطراری قرار گرفت و از نقاشیها، خطوط اسپری، رنگهای صنعتی و آثار تخریب پاکسازی شده بود، امروز دوباره با همان نوع آسیبها ـ و حتی شدیدتر از گذشته ـ روبهرو است.
در عملیات سال ۱۳۹۹، تیم حفاظت سنگ تختجمشید به سرپرستی مصطفی رخشندهخو با روشهای حساس و پرهزینه، لایههای متعدد رنگ، گرافیتی و تبلیغات را از سطح سنگها پاکسازی کرد. این اقدام از نظر فنی یکی از دشوارترین پروژههای آن سال بود و برای مدتی کوتاه توانست ظاهر اصلی این محوطه را بازیابی کند.
اما بنا به گزارشهای تازه پایش میدانی، بسیاری از همان نقاط اکنون دوباره با نقاشیهای اسپریای، حکنامها، خطوط تراشیده، دوده آتش و انباشت زباله پوشیده شده است. برخی از آسیبها با ابزار تیز انجام شده که به گفته کارشناسان «غیرقابل برگشت» است.
مصطفی رخشندهخو، کارشناس ارشد حفاظت و مرمت آثار تاریخی، مهمترین دلایل این وضعیت را ارزیابی کرد و گفت: نبود نظارت کافی، بازدارنده نبودن جریمههای قانونی، فقدان دوربین و زیرساختهای حفاظتی، نبود برنامه مستمر آموزش و آگاهیرسانی، دسترسی آسان و کنترلنشده گردشگران و افراد غیرمسئول از جمله دلایل این وضعیت است.
این متخصص حوزه میراث فرهنگی تأکید کرد: اگر این روند ادامه یابد، بخش مهمی از ارزشهای تاریخی ایوان قدمگاه در سالهای آینده از بین خواهد رفت.
رخشندهخو تصریح کرد: این محوطه وارد چرخه مرمت ـ تخریب ـ مرمت شده و بدون اقدام فوری، وضعیت آن به مرز بحران خواهد رسید.
وی، خواستار نصب دوربین و تابلوهای هشدار، پایش هفتگی، برخورد قانونی با تخریبگران، مشارکت جامعه محلی و تخصیص اعتبار برای حفاظت مستمر برای توقف این روند ضروری است.
این کارشناس ارشد حفاظت و مرمت آثار تاریخی و مسئول مرمت نقش رستم با تأکید بر اینکه باید این اثر حفظ شود و مانیتورینگ و حفظ شود، گفت: حفظ این اثر تاریخی نیاز به اهتمام ویژه میراث فرهنگی و مسئولان مربوطه دارد.
رخشندهخو با تأکید بر اینکه در سال ۱۳۹۹ این اثر تاریخی از محل اعتبارات تخت جمشید مرمت انجام شده است، گفت: این اثر تاریخی مربوط به دوره هخامنشی جزو حریم کوه مهر است و به همین دلیل ما توانستیم در سال ۱۳۹۹ از محل اعتبارات تخت جمشید آن را مرمت کنیم.
کارشناس مرمت پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ادامه داد: این اثر تاریخی نیاز به حفاظت دارد و نباید اینگونه باشد که این اثر مرمت شود و بعد از مدتی دوباره به حالت اول خود بازگردد. اکنون مردم محلی هم پای کار آمدهاند و خواستار رسیدگی فوری به این اثر تاریخی هستند.
براساس ارزیابیهای کارشناسی، روند روبهافزایش آسیبهای انسانی در ایوان قدمگاه نشان میدهد که این محوطه هخامنشی بدون اقدام فوری و مستمر، با تهدیدی جدی در از دست رفتن بخش مهمی از ارزشهای تاریخی خود روبهروست. استمرار تخریبها، ضرورت ایجاد زیرساختهای حفاظتی از جمله نصب دوربین، پایش منظم، حضور نیروهای نظارتی، مشارکت جامعه محلی و اجرای قاطع قانون را بیش از گذشته برجسته کرده است. اکنون چشمها به تصمیم و اقدام دستگاههای مسئول دوخته شده تا مشخص شود آیا میتوان این یادگار کمنظیر را از چرخه فرساینده تخریب نجات داد یا خیر؟
این بنا در ۱۸۸۱ میلادی توسط سروان H. L. Wells از ارتش بریتانیا کشف شد که پلان آن را منتشر کرد. بعدتر فرصت الدوله شیرازی و لویی واندنبرگ و بعد از آنها ایرانشناسان دیگر آن را بررسی کردهاند پیشتر گمان میرفت قدمگاه یک بنای نیمهتمام و احتمالاً یک آرامگاه نیمهتمام باشد، بهخصوص به دلیل شباهت ساختار کلی آن به دو قبر دیگر که در نزدیکی تخت جمشید است. بررسیهای جدیدتر نشان داده که قدمگاه یک بنای کامل شده بوده است.
