یافته‌های تازه‌ درباره شاهان محلی پارس از روی سکه‌های موزه تخت جمشید

سکه ای با نقش وادفَرَداد دوم، از شاهان محلی پارس.
پژوهشگران با بررسی سکه‌های موزه تخت جمشید به یافته‌های تازه‌ای درباره شاهان محلی پارس از قرن سوم پیش از میلاد دست یافتند. پژوهش روی این سکه‌ها، نام تعدادی از شاهان محلی را که در نوشته‌های تاریخی اشاره‌ای به آنها نشده است، آشکار کرد.

به گزارش اول فارس به نقل از ایسنا ، سکه‌های اشکانی، ساسانی و شاهان محلی پارس در موزه  تخت جمشید، سال ۱۴۰۲ در قالب طرحی بررسی و مطالعه شد که نتیجه آن در نشست تخصصی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون به بحث گذاشته شد. مطالعات سکه‌ها به ویژه دوره «فرترکه» و شاهان محلی پارس برای مورخان این دوره همواره موضوعی مهم بوده و ناگفته‌های بسیاری از آن دوره فاش می‌کند. در این بررسی پژوهشگران ضمن تهیه شناسنامه برای سکه‌های موزه تخت جمشید، به اطلاعات تازه‌ای درباره شاهان محلی پارس دست یافتند.

آزاده حیدرپور ـ عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون ـ که این طرح را به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی استان فارس انجام داده است، درباره روند بررسی این پژوهش گفت: در ابتدای کار عکس‌های موجود از این سکه‌ها با معیارهای استاندارد همخوانی زیادی نداشت که خوشبختانه در مذاکره با مدیر پایگاه تخت جمشید این مشکل حل شد و با همراهی دلسوزانه همکاران ارجمند موزه تخت جمشید، عکس‌های استانداردی از این سکه‌ها تهیه و در دسترس قرار گرفت. در مرحلۀ بعدی سکه‌ها بر اساس دورۀ تاریخی و همچنین ترتیب و توالی پادشاهانی که اقدام به ضرب سکه کرده ‌بودند، دسته‌بندی شد. با گردآوری داده‌های اطلاعاتی میدانی و کتابخانه‌ای اعم از ویژگی‌های بصری سکه‌ها و همچنین ویژگی‌های مربوط به خط و زبان به کار رفته در سکه‌ها، شناسنامه سکه‌ها تهیه شد.

سکه ای با نقش تیرداد یکم (اشک دوم)، دودمان اشکانی
او ادامه داد: سکه‌های مورد پژوهش به سه دسته‌ «شاهان محلی پارس»، «اشکانی» و «ساسانی» تقسیم می‌شوند. اهمیت این طرح در بررسی سکه‌های شاهان محلی پارس است؛ چرا که تنها گواه وجود این حکمرانان شبه مستقل، سکه‌های به جا مانده از آنان است که در موزه‌های انگشت‌شماری موجود است. سکه‌های شاهان محلی پارس در حفاری‌های محوط‌های باستانی چون تخت جمشید، معدن سنگ میان نقش رستم و حاجی آباد، تل ضحاک و … در سده نوزدهم و و اوایل سده بیستم کشف شده‌اند. شاهان محلی پارس به واسطه استقلال نسبی خود در امور داخلی، مجاز به ضرب سکه بودند که این سکه‌ها علاوه‌بر نشان دادن سنت‌ها و باورهای دینی آن دوره، نام چند تن از شاهان محلی را که در نوشته‌های تاریخی  اشاره‌ای به آنان نشده است، روشن می‌کند.

سکه‌ای با نقش داریوش یکم پارسه، فرماندار سلوکیان، مربوط به سده دوم پیش از میلاد
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی اظهارکرد: شاهان محلی پارس به سه گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه نخست «فرترکه» ‌ها که فرمانداران محلی ایالت پارس در قرن سوم قبل از میلاد بودند که تحت سلطه سلوکی‌ها حکومت می‌کردند و شمار آن‌ها به قولی چهار و به قولی دیگر پنج تن بود، که «بغدات»، «ارتخشتر» و «وهوبرز» از آن جمله بودند. فرترکه‌ها که خود را به هخامنشیان نزدیک می‌دانستند، نقوش سکه‌های خود را با الهام از هنر هخامنشی  و البته سلوکی‌ نقش می‌کردند. گروه دوم شاهان محلی پارس که در قرن دوم قبل از میلاد حکومت می‌کردند، از فرمانبرداری سلوکی‌ها سر باز زده و پادشاهان کاملا مستقلی بودند. کلمه شاه (ملکا) در سکه‌های آنان این امر را تایید می‌کند. «داریوش یکم پارسه» و «وات‌فره‌دات (وادفَرَداد) دوم» از جمله شاه محلی گروه دوم بود. گروه سوم از این شاهان محلی که در قرن اول  قبل از میلاد در ایالت پارس حکومت می‌کردند تحت سلطه اشکانیان بودند که در آن زمان بر سراسر ایران حکومت می‌کردند. در سکه‌های این پادشاهان تأثیر هنر اشکانی را می‌توان ملاحظه کرد. شاهان محلی گروه سوم با لباس و آرایش موی اشکانی در سکه‌هایشان نمایان هستند و تاجی شبیه به تاج اشکانیان را  بر سر دارند. «داریوش دوم» و «اردشیر دوم» فرمانداران پارسه، از جمله‌ی این شاهان محلی بودند.

سکه‌ای با نقش بغدات (بگداد) یکم، از فرترکه‌های پارس