کافئین، مدر یا ادرار آور است؛ بنابراین نوشیدن چای پررنگ، باعث اتلاف آب بدن شده و فرد را با مشکل یبوست مواجه می‌کند. کافئین موجب افزایش ضربان قلب و فشار خون میشود، نوشیدن چای پررنگ باعث سوزش در ناحیه قفسه سینه و قلب فرد میشود. کافئین با جذب آهن غذا تداخل دارد، چای مصرفی هرچه پررنگ‌تر باشد، شدت این تداخل بیشتر میشود.
برخی از افراد برای هشیار شدن صبحگاهی و افزایش انرژی روزانه، نیازی به نوشیدن چای سیاه یا قهوه ندارند، اما چای سیاه برای بسیاری دیگر، جزو لاینفک وعده صبحانه یا عصرانه به شمار می‌رود. اما هر چیزی که بیش از حد مصرف شود، می‌تواند مضر و مسموم کننده باشد، حتی آب! به همین دلیل، آگاهی از مضرات چای سیاه برای کلیه، خون، دندان‌ها، استخوان‌ها و سایر اعضای بدن در این موقعیت ضروری به نظر می‌رسد.
ما در این مقاله به مضرات چای، عوارض مصرف آن در بارداری، کودکان و نوزادان، میزان مصرف مجاز روزانه و چگونگی رفع عوارض چای سیاه پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
مضرات چای سیاه چیست؟
چای سیاه حاوی کافئین، سایر محرک‌ها و آنتی اکسیدان‌ها است. فرآیندی به نام اکسیداسیون، برگ‌های چای سیاه را از سبز به قهوه‌ای مایل به سیاه تبدیل می‌کند. اکسیداسیون به این معنی است که برگ‌ها در معرض هوای مرطوب و غنی از اکسیژن قرار می‌گیرند و تولید کنندگان چای می‌توانند میزان این اکسیداسیون را کنترل کنند.
چای سیاه یک چای کاملا اکسید شده است، اما چای سبز اکسید نمی‌شود. با وجود دلچسب بودن این نوشیدنی در وعده صبح یا عصر، اما مضرات آن کم نیست. برای مثال، کاتچین‌های موجود در چای سیاه ممکن است توانایی بدن برای جذب آهن از غذاها را مختل کند. اگرچه اغلب افراد سالم تحت تأثیر این مساله قرار نمی‌گیرند، اما کسانی که فقر آهن یا کم‌خونی دارند، باید از مصرف مقادیر زیاد چای سیاه یا سبز خودداری کنند. علاوه بر این، نوشیدن مقدار زیادی چای سیاه در روز ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد. این موضوع، بدن را بیشتر مستعد کبودی می‌کند. به همین دلیل، بیمارانی که جراحی‌های بزرگ در پیش دارند، لازم است دو تا سه هفته قبل از عمل، نوشیدن چای را متوقف کنند.
سایر مضرات چای سیاه عبارتند از:
- چای سیاه ممکن است با برخی از داروهای فشار خون و قلب تداخل داشته باشد. بنابراین برای نوشیدن آن باید با پزشک مشورت شود. نوشیدن بیش از حد چای، باعث شکنندگی و پوکی استخوان‌ها و دندان‌ها میشود. چای سیاه سرشار از اگزالات است و برای عملکرد کلیه کسانی که به سنگ کلیه یا سایر بیماری‌های کلیوی مبتلا هستند، مضر است.
- چای ممکن است برای پروستات ایجاد مشکل کند. تحقیقات دانشگاه گلاسکو نشان داد مردانی که بیش از هفت فنجان چای در روز می‌نوشند، ۵۰ درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
- نوشیدن چای بسیار داغ (۷۰ درجه سانتیگراد یا بیشتر) احتمال سرطان مری را افزایش می‌دهد. یک لیتر چای می‌تواند تا ۹ میلی‌گرم فلوراید داشته باشد. مصرف بیش از حد چای سیاه می‌تواند باعث فلوئوروزیس اسکلتی، کاهش کیفیت استخوان و ایجاد درد و سفتی در رباط‌ها شود.
- بسیاری از مردم از چای سیاه برای بهبود هوشیاری ذهنی، تسکین سردرد، فشار خون پایین و بالا، جلوگیری از بیماری پارکینسون، افسردگی، زوال عقل، سکته مغزی و بسیاری از شرایط دیگر استفاده می‌کنند، اما هیچ مدرک علمی معتبری برای حمایت از بسیاری از این موارد وجود ندارد. کافئین موجود در چای سیاه ممکن است در برخی آزمایشات خون اختلال ایجاد کند. چای سیاه نباید با سایر منابع کافئین مانند قهوه، چای اولانگ و چای سبز اشتباه گرفته شود.
سایر عوارض جانبی چای سیاه (اغلب در مقادیر زیاد) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
اضطراب و مشکل در خوابیدن
تنفس سریع‌تر
سردرد
افزایش ادرار
ضربان قلب نامنظم
تهوع و استفراغ
عصبی بودن و بی قراری
صدای زنگ در گوش
لرزش
فشار خون بالا
کم خونی
ترکیب چای سیاه با انواع دیگر کافئین یا محصولی به نام افدرا نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد و مشکلات زیر را ایجاد کند:
بی‌قراری
افزایش فشار خون
تغییر ضربان قلب
تشنج
عوارض مصرف چای در بارداری چای یک ترکیب جادویی است، اما مجموعه‌ای از مضرات خاص خود را نیز دارد. باید توجه داشت که در دوران بارداری هر مشکلی در بدن تشدید میشود. در واقع، کنترل متابولیسم در این مدت ضروری است، زیرا یک عدم تعادل جزئی می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد. از این رو، محدود کردن مصرف بیش از حد چای و قهوه در این دوران، بهترین راه کاهش مضرات چای سیاه است.
از جمله مضرات چای سیاه می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: بسیاری از زنان در این مرحله، از مشکلاتی مانند نفخ، اسیدیته، رفلاکس اسید معده و حالت تهوع رنج می‌برند.
چای به سادگی می‌تواند این مشکلات را تشدید کند.
کافئین می‌تواند به راحتی از جفت عبور کند.
کبد نابالغ جنین در تجزیه آن مشکل دارد. به این ترتیب، نوزادان احتمالاً عوارض جانبی ناشی از کافئین مصرف شده توسط مادر را پس از تولد تجربه می‌کنند. تحقیقات نشان می دهد نوزادانی که در دوران بارداری بیش از حد در معرض کافئین قرار می‌گیرند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای تولد زودرس، نقص مادرزادی یا وزن کم در هنگام تولد قرار گیرند.
مصرف زیاد کافئین در دوران بارداری نیز ممکن است خطر سقط جنین یا مرده‌زایی را افزایش دهد. ژنتیک برخی از زنان ممکن است آن‌ها را نسبت به اثرات سوء کافئین حساس‌تر کند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد این دسته از زنان ممکن است با مصرف ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز، ۲.۴ برابر بیشتر در معرض خطر سقط جنین قرار گیرند.
تعامل احتمالی بین سطوح بالاتر مصرف اسید فولیک و مصرف چای وجود دارد.
مطالعات نشان داده‌اند کاتچین (یک آنتی اکسیدان موجود در چای) می‌تواند فراهمی زیستی فولات را کاهش داده و خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا را افزایش دهد.
مصرف چای ممکن است زنان باردار را به دلیل خواص ضدفولات احتمالی آن در معرض خطر قرار دهد.
چای‌های سیاه، سبز، سفید و ماچا، همگی حاوی کافئین هستند. کافئین یک محرک طبیعی است که باید در دوران بارداری محدود شود. مقدار کافئین در هر فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) از چای‌های زیر به صورت زیر است:
ماچا: ۶۰-۸۰ میلی‌گرم
چای اولانگ: ۳۸-۵۸ میلی‌گرم
چای سیاه: ۴۷-۵۳ میلی‌گرم
چای سفید: ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم
چای سبز: ۲۹-۴۹ میلی‌گرم
عوارض مصرف و مضرات چای سیاه روی کودکان
کافئین یک محرک است و انرژی بیشتری به افراد می‌بخشد. متاسفانه یکی از مضرات چای سیاه این است که مصرف آن کودکان و بزرگسالان را به روش‌های مشابهی تحت تأثیر قرار می‌دهد. به این معنی که اگرچه مقادیر کم کافئین می‌تواند کودکان را هوشیارتر کند، اما مصرف بیش از حد آن نیز عوارض جانبی در پی خواهد داشت. از آن‌جایی که کودکان کوچک‌تر هستند، مقادیر کم کافئین می‌تواند اثرات منفی زیادی، از جمله موارد زیر را در آن‌ها به بار بیاورد:
پریشانی و عصبی بودن
ناراحتی معده و استفراغ
سردرد مشکل در تمرکز
مشکل خواب
ضربان قلب سریع‌تر
فشار خون بالاتر
از آن‌جایی که کافئین یک ادرارآور طبیعی است، در بدن کودکان باعث دفع بیشتر آب میشود که در نتیجه، در معرض خطر سریع‌تر از دست دادن آب بدن قرار می‌گیرند. کارشناسان به والدین توصیه می‌کنند هنگام تصمیم گیری برای دادن چای حاوی کافئین به کودکان زیر ۱۲ سال مراقب باشند. سایر عوارض چای سیاه برای کودکان، عبارتند از:
چای حاوی تانن‌هایی است (تانیس) که مانع جذب آهن از منابع گیاهی یا تخم مرغ و شیر میشود. آهن یکی از مواد مغذی حیاتی است که در دوران کودکی برای رشد – به‌ویژه رشد مغز – ضروری است. دریافت نکردن آهن کافی با خستگی مرتبط است، اما به طور نگران‌کننده‌تری می‌تواند بر رفتار و عقل تأثیر بگذارد، زیرا آهن برای انتقال اکسیژن به مغز در حال رشد استفاده میشود.
چای تولید ادرار را افزایش می‌دهد که به نوبه خود منجر به کمبود کلسیم در بدن و کاهش سلامت استخوان‌ها میشود.
چای اشتها را در کودکان کاهش می‌دهد. کافئین به عنوان یک سرکوب کننده اشتها عمل می‌کند و می‌تواند بر سلامت کودک تأثیر منفی بگذارد
اسیدیته موجود در چای ممکن است منجر به حفره دندان و ضعیف شدن مینای دندان در کودکان شود
مصرف چای پررنگ، رنگ دندان کودکان را تغییر می‌دهد.
چای ممکن است منجر به بیش فعالی شود. کافئین برای بچه‌ها مضر است، زیرا یک محرک است که منجر به بیش فعالی، عدم تمرکز، اضطراب و بی‌قراری میشود.
عوارض مصرف و مضرات چای سیاه در نوزادان
هر نوع چای کافئین‌دار، از جمله چای سیاه، سبز و سفید برای نوزادان مضر است. نوزادان به محرک نیاز ندارند و چای نوعی ماده محرک به شمار می‌رود. تانن و کافئین موجود در این دو برای نوزادان و حتی کودکان مناسب نیست، زیرا می‌تواند مانع از جذب مواد مغذی شود. مادران باید توجه داشته باشند که قبل از شش ماهگی، تغذیه نوزاد فقط با شیر مادر یا شیر خشک بی‌خطر است. سایر مایعات از نظر محتوای الکترولیت متعادل نیستند و کلیه‌های نابالغ نوزاد نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند. همچنین مهم است که شیر مادر یا شیر خشک هرگز با چای جایگزین نشود، چرا که می‌تواند منجر به کاهش رشد وزنی و دریافت کمتر از حد مطلوب آهن توسط بدن نوزاد شود.
میزان مصرف مجاز چای در کودکان
رخی از مادران به یاد دارند که بستگان‌شان همیشه در بطری‌های کوچک و بزرگ به کودکان چای می‌دادند، اما اکنون مسائل مربوط به مصرف کافئین و جذب آهن برای کودکان مطرح شده و این عمل را زیر سوال برده است. پزشکان می‌گویند دادن چای یا قهوه به کودکان زیر پنج سال درست نیست. کودکان بین ۵ تا ۱۰ سال فقط باید از دمنوش‌های گیاهی مخصوص کودکان استفاده کنند که حاوی کافئین نیست. برای کودکان بین ۱۲ تا ۱۳ سال می‌توان چای سیاه، چای سبز یا چای شیر سرو کرد. پزشکان معمولاً از ۰ تا ۵ سالگی به عنوان سال‌های اولیه زندگی یاد می‌کنند که سنین رشد هستند و باید بهترین موادمغذی در اختیار کودکان قرار بگیرد. زمانی که کودکان شروع به کشف بیشتر غذا کردند، احتمالاً می‌توانند طیف متنوع‌تری از مواد مغذی را در رژیم غذایی خود دریافت کنند و چای ممکن است تأثیر کمتری روی آن‌ها بگذارد.
در روز چه میزان چای مصرف کنیم که عوارضی نداشته باشد؟
عمولاً نوشیدن چای سیاه در مقادیر متوسط برای اکثر افراد بی‌خطر است و مقدار مشخصی برای نوشیدن وجود ندارد. از آن‌جایی که ترکیبات و کیفیت چای ممکن است بسیار متفاوت باشد، تعیین دوز استاندارد دشوار میشود. اما در هرحال، نوشیدن مقادیر زیاد چای سیاه – بیش از چهار یا پنج فنجان در روز – ممکن است باعث مشکلات سلامتی شود که بیشتر به دلیل عوارض جانبی مرتبط با کافئین است. یکی از مضرات چای سیاه نارسایی کلیه است. به‌ویژه چای سرد مملو از اسید اگزالیک است که وقتی بیش از حد مصرف شود، در کلیه‌ها رسوب و کار دفع مواد زائد از خون را مختل می‌کند.
چگونه عوارض مصرف و مضرات چای سیاه را کاهش دهیم؟
کاهش مصرف روزانه چای یا افزودن کمی شیر به فنجان چای می‌تواند مضرات چای سیاه را تا حدودی پوشش دهد. همچنین مصرف چای با هر یک از موادغذایی زیر (یا دم کردن آن با برخی از ادویه‌های زیر) می‌تواند به کاهش اثرات منفی این نوشیدنی شرقی کمک کند:
- لیمو ترش
- نعنا
- زنجبیل
- دارچین
- خرما
- شکلات تلخ
- زیره
- پونه کوهی
- آویشن
بهترین زمان برای مصرف چای چه زمانی است؟
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های نوشیدن چای، دانستن زمان مناسب برای نوشیدن است تا نتایج خوب را به حداکثر رسانده و از مضرات چای سیاه نیز تا حد زیادی کاسته شود.
نوشیدن چای در صبح پس از یک استراحت شبانه، بدن به تدریج کم آب میشود و غلظت خون افزایش می‌یابد. نوشیدن یک فنجان چای نه تنها بدن را آبرسانی و معده را تمیز می‌کند، بلکه می‌تواند فشار خون را نیز کاهش داده و خون را رقیق کند. به این ترتیب، از مشکلات گوارشی پیشگیری میشود. البته چای بهتر است بعد از صبحانه مصرف شود، زیرا چای حاوی کافئین است و نوشیدن چای با معده خالی باعث جذب بیشتر کافئین در معده شده و رفلاکس اسید معده را افزایش می‌دهد.
نوشیدن چای در بعدازظهر نوشیدن چای در حوالی ساعت ۳ بعدازظهر برای بدن انسان بسیار مفید است، زیرا می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از آنفولانزا و سرماخوردگی جلوگیری کند. در واقع، این زمان شاید بهترین زمان برای نوشیدن چای در طول روز باشد. برای افرادی که فشار خون بالا، کلسترول بالا و چربی خون بالا دارند، نوشیدن چای در این زمان می‌تواند فوایدی برای سلامتی داشته باشد که حتی فراتر از دارو است. البته نوشیدن یک فنجان چای اولانگ یا چای سبز در بعدازظهر نیز می‌تواند به خنک شدن بدن و هضم غذا کمک کند.
نوشیدن چای در شب نوشیدن چای شبانگاهی در حدود ساعت ۲۰:۳۰ بهترین زمان است و بر کیفیت خواب نیز تأثیر نمی‌گذارد، چرا که در این ساعت، سیستم ایمنی بدن انسان در اوج خود است و نوشیدن یک فنجان چای می‌تواند به تقویت قوای بدن کمک کند.
قبل از غذا چای بخوریم یا بعد از آن؟
نوشیدن چای با معده خالی می‌تواند باعث بی‌اشتهایی و ناراحتی معده شده و حتی ممکن است باعث آسیب مخاط معده و ابتلا به گاستریت مزمن شود. همچنین توصیه میشود که نیم ساعت قبل از غذا یا بلافاصله بعد از غذا چای نوشیده نشود. نوشیدن چای قبل از غذا، نه تنها باعث کاهش احساس طعم غذا میشود، بلکه مانع از جذب پروتئین در بدن نیز خواهد بود. علاوه بر این، اسید تانیک موجود در چای بعد از غذا با پروتئین و آهن موجود در غذا پیوند می‌یابد و از جذب آهن در بدن جلوگیری می‌کند. همچنین، برگ‌های چای اسیدی هستند و بر روند هضم تأثیر می‌گذارند. بنابراین، اگر وعده غذایی حاوی پروتئین باشد، اسید موجود در چای محتوای پروتئین را سفت و هضم آن را دشوار می‌کند.
سایر نکات در مورد مضرات چای سیاه
معمولاً بهترین کیفیت و بالاترین درجه چای مربوط به چای بهاره است. اما از آن‌جایی که این چای‌ها کمتر از یک ماه ذخیره شده‌اند، نسبت به چای‌های قدیمی حاوی سطوح بسیار بالاتری از کافئین، آلکالوئیدهای فعال و سایر مواد معطر هستند. این افزایش مواد شیمیایی می‌تواند سیستم عصبی مرکزی و معده را تحریک نموده و باعث احساس بی‌اشتهایی شود. بنابراین، بهتر است حداقل دو هفته قبل از مصرف استراحت داده شود.
دم کردن بیش از حد چای کافئین و مضرات چای سیاه را افزایش می‌دهد
گی‌چا به چایی اطلاق میشود که روز قبل دم شده باشد. در این چای، مقدار زیادی باکتری تکثیر شده و بیشتر ویتامین‌ها از بین رفته‌اند
بسیاری از علاقه‌مندان به چای ممکن است ترجیح دهند کلکسیونی از چای‌های باکیفیت و قدیمی را جمع‌آوری کنند، اما وقتی چای به درستی نگهداری نشود، کهنه و کپک‌زده خواهد شد. در واقع، چای کپک‌زده محل زندگی انواع مختلفی از کپک‌های سمی است که ممکن است باعث اسهال شود یا حتی اثرات بدتری برای بدن به همراه داشته باشد.
بسیاری از علاقه‌مندان به چای ممکن است ترجیح دهند کلکسیونی از چای‌های باکیفیت و قدیمی را جمع‌آوری کنند، اما وقتی چای به درستی نگهداری نشود، کهنه و کپک‌زده خواهد شد. در واقع، چای کپک‌زده محل زندگی انواع مختلفی از کپک‌های سمی است که ممکن است باعث اسهال شود یا حتی اثرات بدتری برای بدن به همراه داشته باشد.
دسته‌بندی‌ها و انواع مختلفی از داروها وجود دارد و هر کدام از آن‌ها خواص متفاوتی دارند. با این حال، مصرف چای بر جذب اغلب داروها تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، مصرف مکمل‌های ویتامین با چای در واقع جذب ویتامین C را کاهش می‌دهد. همچنین، اگر داروها شامل کلسیم، آهن، آلومینیوم، کبالت، آرام بخش‌ها، خواب‌آورها و آنزیم‌ها باشند نیز تداخلات خطرناکی با چای خواهند داشت. بنابراین بهتر است حداقل یک ساعت پس از مصرف دارو چای نوشیده نشود.
بسیاری از مردم به نوشیدن یک نوع چای عادت کرده‌اند، زیرا طعم خاصی را ترجیح می‌دهند. اما شاید این بهترین انتخاب برای بدن نباشد. در چین، مردم همیشه توجه زیادی به یانگ شنگ (زندگی تغذیه‌کننده) می‌کنند و یانگ شنگ باید با تغییرات فصلی سازگار باشد. به همین دلیل، معتقدند که اگر در فصل‌های مختلف چای متفاوت نوشیده شود، فواید متفاوتی برای بدن به همراه خواهد داشت. به طور کلی، چای معطر (گل) در فصل بهار توصیه میشود که به رفع خستگی و بی‌حالی فصلی کمک می‌کند. چای سبز و سفید در تابستان توصیه میشود، زیرا چای سبز به ترشح بزاق کمک می‌کند و چای سفید برای کاهش گرمای بدن مفید است. چای اولانگ در پاییز برای هضم غذا و سوزاندن چربی مفید است و چای سیاه در زمستان برای گرم نگه داشتن بدن مناسب خواهد بود.
اگرچه نوشیدن چای جزوی از فرهنگ زندگی ایرانی است، اما مضرات چای سیاه نیز باید مدنظر قرار گیرد. کارشناسان توصیه می‌کنند که به کودکان زیر ۵ سال چای داده نشود و بزرگسالان نیز به نوشیدن حداکثر ۵ فنجان در روز اکتفا کنند. عوارض مصرف چای سیاه در بارداری نیز شامل تولد زودرس نوزاد، خطر سقط جنین یا مرده‌زایی، نفخ، اسیدیته، رفلاکس اسید معده و حالت تهوع است. از سوی دیگر چای به دلیل داشتن کافئین می‌تواند موجب تحریک، بی‌قراری، پریشانی و ناآرامی کودکان شود. بهترین زمان نوشیدن چای در وعده صبحانه، عصرانه و شبانگاهی است، اما باید توجه شود که نیم ساعت قبل و بعد از غذا و یک‌ساعت بعد از مصرف دارو یا مکمل‌های تقویتی، از نوشیدن چای خودداری شود.
نظرات