کیست هیداتید یک نوع آلودگی انگلی است که از طریق کرمی به نام اکینوکوکوس (Echinococcus) ایجاد می‌شود و موجب بروز آسیب در کبد، ریه و سایر اندام‌های بدن می‌شود. فردی که به کیست هیداتید مبتلا می‌شود، معمولا عوارض شدیدی را تجربه می‌کند و کیست‌هایی در بدن او ایجاد می‌شوند که باید هر چه سریع‌تر درمان شوند.
بهداشت و سلامت: آمارها نشان می‌دهد که این بیماری سالانه بین ۲ تا ۳ میلیون نفر در سراسر دنیا را درگیر می‌کند و شیوع آن در مناطقی که سطح بهداشت ضعیفی دارند، بیشتر است. کیست هیداتید در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است و این بیماری بیشتر در کبد و بعد ریه‌ها ایجاد می‌شود. اما علائم بیماری هیداتید چیست؟ آیا کیست هیداتیک قابل درمان است؟ در این مقاله از مجله بهداشت و سلامت می‌توانید با نکاتی مهم در مورد بیماری هیداتید آشنا شوید.
کیست هیداتید چیست؟
کیست هیداتید که به عنوان اکینوکوکوس (Echinococcus) و همچنین بیماری هیداتید کیستیک نیز شناخته می‌شود، در اثر ورود تخم‌های انگلی به نام Echinococcus granulosus به بدن ایجاد می‌شود. کرم نواری اکینوکوکوس معمولا بین ۳ تا ۶ میلی‌متر طول دارد و عرض آن در حدود نیم میلی‌متر است. این کرم به غشای مخاطی می‌چسبد پس از ۸ هفته کامل بالغ می‌شود. تصور می‌شود که عمر هر انگل حدود ۵ ماه است و در این فرصت به سرعت تخم‌گذاری می‌کنند و تکثیر می‌شوند.
در این بیماری ممکن است فرد در ابتدا هیچ علائم خاصی نداشته باشد، اما رفته‌رفته انگل‌ها در بدن رشد می‌کنند و به کیست تبدیل می‌شوند. کیست هیداتید کبد زمانی ایجاد می‌شود که انگل‌ها به دیواره کبد می‌چسبند و کیست در این بخش از بدن شروع به رشد می‌کند. در مقابل کیست هیداتید ریه و همچنین کیست هیداتید طحال نیز در ریه و طحال رشد می‌کنند و سبب بروز اختلالاتی در عملکرد این اندام‌ها می‌شوند.
چه افرادی در معرض ابتلا به کیست هیداتید قرار دارند؟
کیست هیداتید بیشتر در مناطق روستایی، فقیر و توسعه‌نیافته دنیا اتفاق می‌افتد. معمولا افرادی که در نزدیکی گوسفند و دام زندگی می‌کنند و یا در خانه از سگ نگهداری می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به این انگل قرار دارند. گوسفند میزبان اصلی این انگل است و سگ‌ها با خوردن مواد غذایی آلوده به انگل یا مصرف گوشت آلوده این بیماری را به انسان منتقل می‌کنند. در ادامه می‌توانید با عوامل موثر بر انتقال بیماری هیداتید آشنا شوید.
علائم کیست هیداتید
بیماری هیداتید ممکن است برای چندین سال هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با رشد کیست‌های هیداتید در کبد، ریه‌ها یا سایر اندام‌ها ممکن است فرد علائمی را تجربه کند. بهتر است بدانید که کیست هیداتید بارداری معمولا در کبد ایجاد می‌شود و ممکن است در این دوران تشخیص داده نشود. در این شرایط پاره شدن کیست در حفره شکمی می‌تواند موجب مسمومیت شدید و مرگ مادر و جنین شود. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین علائم بیماری هیداتید آشنا شوید.
علائم کیست هیداتیک کبد
در صورتی که انگل وارد کبد بیمار شود فرد علائم متفاوتی را تجربه می‌کند. در ابتدا و زمانی که کیست هنوز کوچک است فرد معمولا علامت خاصی ندارد. به مرور با بزرگ شدن کیست و مصرف غذاهای چرب و ناسالم بیمار در سمت راست و بالای شکم خود دردهایی را احساس می‌کند. سپس فرد با کاهش اشتها، کاهش وزن و حالت تهوع و درد شدید شکم مواجه می‌شود.
علائم کیست هیداتید ریه
در صورتی که انگل‌ها از طریق جریان خون وارد ریه و سیستم تنفسی بیمار شوند، کیست در ریه شروع به رشد می‌کند. در این شرایط بیمار علائمی نظیر سرفه، تنگی نفس و خطر خونی را تجربه می‌کند. رفته‌رفته درد قفسه سینه و مشکلات جدی تنفسی ایجاد می‌شود و خطر پارگی کیست نیز افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط ممکن است فرد برجستگی را روی جدار قفسه سینه خود احساس کند.
از رایج‌ترین علائم بیماری هیداتید می‌توان به مدفوع خونی، سرفه، ناراحتی شکم، کهیر، تهوع و سردردهای مکرر اشاره کرد.
درمان کیست هیداتید
بیماری هیداتید چگونه درمان می‌شود؟ درمان بیماری هیداتید بستگی به اندازه و محل کیست دارد. بی‌توجهی نسبت به درمان بیماری هیداتید می‌تواند سبب مرگ بیمار شود. در این شرایط کیست‌ها آن‌قدر بزرگ می‌شود که اندام مجار آن‌ها به‌طور کامل از کار می‌افتد و زندگی فرد در خطر می‌افتد. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین روش‌های درمان بیماری هیداتید آشنا شوید.
دارو
کیست‌های کوچک و سطحی در یک محل ممکن است به داروهای ضد انگلی به نام بنزیمیدازول (Benzimidazole) پاسخ دهند. بنزیمیدازول ها انگل‌ها را از بین می‌برند و کیست‌ها را کوچک می‌کنند. پزشک ممکن است دارو را با آسپیراسیون یا جراحی ترکیب کند.
PAIR (پنکسیون، آسپیراسیون، تزریق، آسپیراسیون مجدد)
در روش PAIR از یک سوزن یا کاتر برای تخلیه کیست استفاده می‌شود. یک ماده شیمیایی ضد انگل قبل از تخلیه مجدد کیست به داخل کیست تزریق می‌شود. پزشک از این روش تا زمانی که کیست به‌طور کامل تخلیه شود استفاده می‌کنند و ممکن است چند مرتبه آن را تکرار کند.
جراحی
کیست‌های بزرگ و عمیق ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. روش جراحی کیست هیداتید کبد به شرایط بیمار بستگی دارد. برداشتن کیست با جراحی شامل برداشتن بخش یا تمام کیست یا بخشی از کبد یا عضو آسیب‌دیده است. جراحی خطر ریختن انگل‌ها را در حفره شکمی شما افزایش می‌دهد، بنابراین این جراحی باید توسط یک پزشک متخصص و ماهر انجام شود.
درمان کیست هیداتید از نظر طب سنتی
در طی سنتی برای درمان کیست هیداتید از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود. به خاطر داشته باشید که این روش‌های درمانی باید زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی انجام شوند. در ادامه می‌توانید با برخی از روش‌های درمان متخصصین طب سنتی آشنا شوید.
- مصرف تباشبر با آب سنا
- استفاده از تباشیر با آب کاسنی
- مصرف هر روزه نصف استکان سرکه انگور به صورت ناشتا
روش‌های تشخیص کیست هیداتید
آزمایش‌های تصویربرداری و آزمایش خون رایج‌ترین راه‌های تشخیص بیماری هیداتید هستند. در آزمایش خون سطوح بالایی از آنتی‌بادی‌ها که در اثر عفونت در بدن ایجاد شده‌اند، بررسی می‌شوند. در معاینات تصویربرداری نیز اندازه، شکل و محل کیست‌ها را مشخص می‌شود.
اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی برای بررسی کیست‌ها نیز از دیگر انواع آزمایش کیست هیداتید است که توسط پزشک یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی انجام می‌شوند. کیست‌های هیداتیک معمولا با کیست‌های ساده متفاوت هستند و از همین رو پزشک به سادگی آن‌ها را تشخیص می‌دهد. این کیست‌ها به صورت چند لایه و ضخیم هستند و از داخل به صورت فروریخته به نظر می‌رسند.
روش‌های پیشگیری از کیست هیداتید
جلوگیری از انتشار انگل‌ها تنها راه کنترل بیماری هیداتید است. افرادی که در معرض خطر ابتلا به عفونت هستند باید موارد زیر را رعایت کنند.
- از خوردن یا نوشیدن هر چیزی که ممکن است با مدفوع سگ تماس داشته باشد خودداری کنید.
- برای انگل زدایی و واکسن سگ‌ها آن‌ها را نزد دامپزشک ببرید.
- با سگ‌هایی که ممکن است آلوده باشند تماس نداشته باشید.
- از ذبح گوسفند یا دام آلوده به انگل خودداری کنید.
- جلوگیری از خوردن گوسفند آلوده توسط سگ
- میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف بشویید و ضدعفونی کنید.
- دست‌های خود را به‌طور مکرر با آب و صابون بشویید، به خصوص قبل از تهیه غذا یا بعد از دست زدن به سگ.
بیماری هیداتید معمولا در افرادی که سگ یا گوسفند دارند و یا بهداشت را به خوبی رعایت نمی‌کنند، بیشتر است.
عوارض کیست هیداتید
بزرگ شدن کیست‌های هیداتید موجب می‌شود تا در عملکرد صحیح اندام‌های بدن اختلال ایجاد شود. از طرف دیگر اگر کیست هیداتید پاره شود معمولا زندگی فرد در خطر جدی قرار می‌گیرد و می‌تواند سبب مرگ بیمار شود. در ادامه می‌توانید با علائم پارگی کیست هیداتید آشنا شوید.
- آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید)
- درد شدید شکم
- مرگ ناگهانی
سخن نهایی
کیست هیداتید یک بیماری خطرناک است که معمولا خطر ابتلا به آن در افرادی که در مناطق روستایی با سطح بهداشت ضعیف زندگی می‌کنند، بیشتر است. در صورتی که متوجه علائم این بیماری شده‌اید، بهتر است هر چه سریع‌تر به یک پزشک متخصص داخلی یا متخصص عفونی مراجعه کنید.
سوالات متداول
بیماری هیداتید در صورتی که درمان شود، مشکل جدی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، اما در صورت عدم درمان ممکن است موجب بروز مشکلات جدی و حتی مرگ بیمار شود.
این بیماری از طریق مصرف گوشت یا سبزیجات آلوده به انگل و همچنین مدفوع و بزاق حیوان آلوده وارد بدن انسان می‌شود و به‌شدت مسری است.
در صورتی که کیست هیداتیک کبد درمان نشود و کیست در کبد پاره شود، می‌تواند موجب مرگ بیمار شود.
اصلی‌ترین میزبان بیماری هیداتید گوسفند است. دست زدن به مدفوع گوسفند آلوده و عدم شستشوی درست دست‌ها و همچنین مصرف گوشت آلوده به انگل می‌تواند بیماری را به انسان منتقل کند.
منابع: clevelandclinic، news-medica
نظرات