روایتی ناگفته از تاریخ ایران در شهر باستانی بیشاپور +تصاویر

بیشاپور از شهرهای باستانی ایران در استان فارس و در نزدیکی شهرستان کازرون است این شهر از قدیمی ترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن بصورت مکتوب در سنگ نوشته ای موجود است. بیشاپور در شمال شهر کازرون قرار گرفته است.

بیشاپور به پارسی میانه: vēhšābuhr یا bēšābūrیکی از شهرهای باستانی ایران در بخش مرکزی کازرون و در استان فارس است که در زمان ساسانیان ساخته شده‌است و امروزه ویرانه‌های آن برجای مانده‌است و در ۱۳۹۷/۰۴/۰۹ به ثبت نهایی در میراث جهانی یونسکو در اجلاس بحرین رسید.

بیشاپور یکی از کهن‌ترین شهرهایی است که پیشینه ساخت آن در سنگ نوشته ای موجود است. بیشاپور از شهرهای دارای طراحی و مهندسی ویژه روزگار خود بوده‌است.

در کتاب‌های تاریخی، نام این شهر با عنوان‌های بیشاپور، بیشابور، به شاپور، بیشاور و «به اندیوشاپور» ضبط شده‌است. شهر بیشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره بوده‌است. بیشاپور تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده‌است و پس از آن ویران شده‌است. بیشاپور گنجینه‌ای از آثار ارزشمند ساسانی مانند معبد آناهیتا است.

بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شده‌است. پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیه‌ای خوش آب و هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند. این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل می‌کرد. شاپور نام خود را بر این شهر نهاد. معماری از اهالی سوریه قدیم به نام اِپسای برای ساخت شهر تازه انتخاب شد.

شهر بیشابور با روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود در زمینی مستطیل به گونه‌ای طراحی شد که چهار دروازه و دو خیابان آن، یکدیگر را قطع می‌کردند. یکی از خیابان‌ها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب است و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی می‌شده‌اند. دروازه غربی، ورودی اصلی شهر بوده‌است.

شهر بیشاپور از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است:

1. ارگ سلطنتی شامل آثار شاخصی مانند معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزائیک، کاخ به والرین.
2. منطقه عامه‌نشین شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار.

بیشاپور توسط کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق محافظت می‌شده‌است.

بیشاپور در کنار دره چوگان واقع است؛ و فاصله آن تاکازرون ۱۹ کیلومتر است. بیشاپور در کنار رود شاپور قرار گرفته‌است.

طرحی از بیشاپور در زمان محمدشاه قاجار، اثر اوژن فلاندن در کتاب «سفرنامه ایران»

در بین سال‌های ۱۳۱۹ – ۱۳۱۴ خورشیدی برای نخستین بار ژرژ سال و رومن گیرشمن، نمایندگان اعزامی از موزه لوور، اقدام به کاوش باستان‌شناسی در این شهر تاریخی کردند. آن‌ها بنای رفیع و چهار گوشی را که با سنگ‌های «دوجداره» ساخته شده بود، آتشگاه نامیدند و تالار عظیم و سر پوشیده وسیعی را به نام کاخ اختصاصی و مکان دیگری را به نام جایگاه نذورات و یک ایوان مزین به موزاییک را به دنیای باستان‌شناسی و تاریخ معرفی کردند. این حفاری‌ها ادامه نیافت و برای مدت ۳۰ سال متوقف گردید.

سرانجام اداره کل باستان‌شناسی و فرهنگ عامه تصمیم گرفت با اعزام یک گروه باستان‌شناسی ایرانی به سر پرستی دکتر سرفراز عملیات کاوش در بیشاپور را به منظور روشن ساختن چگونگی حفاری‌های گذشته و ظاهر ساختن اسکلت این شهر آغاز نماید. در بهمن ماه ۱۳۴۷ هیئت باستان‌شناسی در شهر شاپور مستقر گردید و شروع به کار کرد. این عملیات حدود ۱۰ سال به طول انجامید که با تلاش هیئت باستان‌شناسی، برج و باروی شهر، معبد آناهیتا، کاخ شاپور، مسجد دوره اسلامی، ستون‌های یادبود و برخی آثار ارزشمند دیگر سر از خاک بیرون آورد. عملیات این گروه نیز در سال ۱۳۵۷ متوقف گردید.

شهر تاریخی بیشاپور در ۲۴ شهریور ماه سال ۱۳۱۰ خورشیدی، به شماره ۲۴ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.

فاصله زمانی بنیاد بیشاپور با بنیاد فیروز آباد کمتر از یک ربع قرن است.

آکروپل

همهٔ محوطه‌ها برای خود آکروپل دفاعی نمی‌ساختند ساختن چنین آکروپل کار حکومت خواص و نیز حکومت سلطنتی است در حالی که حکومت‌های مردم سالاری یا دموکراسی ترجیح می‌دهند در دشت زندگی کنند.

به نظر می‌رسد که سازندگان آکروپل با اصول دژسازی که ایران از زمان‌های قبل به آن عمل می‌کرده بیگانه نبوده و آن‌ها را پذیرفته‌اند.

موضوع نقش برجسته‌ها همیشه روی یک سطح آزاد و آرمانی ظاهر و گسترده شده‌است. به نحوی که این نثر تاریخی هرگز دارای آن فحوای کلامی نیست که بیانگر آثار یا چشم‌اندازهایی باشد که پیروزی‌ها در آن‌ها به دست آمده‌است.

دیوار جنوبی معبد آناهیتا در شهر تاریخی بیشاپور

بین پنج موضوع پنج نقش برجسته شاپور نوعی موازات و همسانی شامل صحنه‌هایی است که بیانگر یک نوع اعمال است. پراکندگی این صحنه‌ها در محوطه‌هایی است که گاهی بسیار دور از یکدیگر قرار دارند ولی این دور بودن موجب ایجاد تنوع حالات در افراد و صحنه‌ها نمی‌شود مانند حالات فیلیپ عرب.

در کنار کاخ شاپور در دره بیشاپور اتاق چهارگوش بزرگی وجود دارد که به نام معبد آناهیتای بیشاپور خوانده می‌شود. این معبد به صورت مکعبی بوده که هر ضلع آن نزدیک به ۱۴ متر است و از سنگ‌های تراشیده شده و بدون ملات و دو جداره ساخته شده و به سبک معماری هخامنشی است که با بست‌های آهنی به یکدیگر متصل شده‌است. این معبد در فرورفتگی ۶ متری از روی زمین واقع شده و پلکانی از کاخ به آن متصل بوده‌است. معبد فاقد سقف است و هدف این بوده که آب رودخانه شاپور که در فاصله ۲۵۰ متری آن جاری است به درون معبد آورده تا پس از جریان به درون معبد به وسیله قناتی خارج گردد.

ویرانه‌های بیشاپور در سال ۱۸۱۸

آثار باستانی

منطقه باستانی بیشاپور مشتمل بر سه بخش اصلی است:

1. شهر بیشابور
2. قلعه (دختر) با نقش برجسته‌های ساسانی.
3. دره رودخانه بیشاپور.

در این ناحیه آثار دیگری مانند قلعه دختر، قلعه پسر و نقش‌های تنگ چوگان قابل اشاره هستند.

برخی تک اثرهای به جای مانده از شهر باستانی بیشاپور عبارت‌اند از:

• معبد آناهیتا
• کاخ والرین
• ایوان موزائیک
• ستون‌های سنگ یادبود بیشاپور

• نقش برجستهٔ دارابگرد

  اسب پادشاه حیوان بزرگی است که به سنگینی روی چهار پای خود ایستاده‌است. نقش برجسته دارابگرد برخلاف سایر نقش برجسته‌های شاپوری، تنها نقش برجسته ایست که حیوان را در حالی نشان می‌دهد که دو پای جلویی خود را به صورت صاف و مستقیم روی زمین نهاده‌است. در جاهای دیگر قاعده چنین است که یکی از پاهای جلویی از زمین بلند شده‌است. بر پیشامی این اسب نیز یک کاکل قرار دارد.  

  از بین رفتن سلسله پادشاهی سورها به مدت یک سوم قرن اغتشاش عمیقی را در امپراتوری روم به دنبال داشت که با کودتای نظامی و با جنگ‌های ناگوار پارسی‌ها و بربرها و همچنین شیوع طاعون ضعیف تر شده بود.

  در سال ۲۳۹ هترا شهر قلعه‌ای به دست پارسیان افتاد منابع برای نسبت دادن این پیروزی به اردشیر یا شاپور توافق ندارد که این امر قابل درک است زیرا هر دو نفر اینها در قدرت سلطنت شریک بودند.

  پرستشگاه آناهیتا از بناهای مشهور شهر باستانی بیشاپور است که در شهرستان کازرون قرار دارد.

  در کنار کاخ شاپور در درهٔ بیشاپور اتاق چهارگوش بزرگی وجود دارد که به نام پرستشگاه آناهیتای بیشاپور خوانده می‌شود. این پرستشگاه به صورت مکعبی است که هر ضلع آن نزدیک به ۱۴ متر است و از سنگ‌های تراشیده شده و بدون ملات و دو جداره ساخته شده و به سبک معماری هخامنشی است. سنگ‌ها با بست‌های آهنی به یکدیگر متصل شده‌اند. این پرستشگاه در فرورفتگی ۶ متری از روی زمین واقع شده و پلکانی از کاخ به آن متصل بوده‌است. پرستشگاه فاقد سقف است و هدف این بوده که آب رودخانه شاپور را که در فاصلهٔ ۲۵۰ متری آن جاری است به درون پرستشگاه آورده تا پس از جریان به درون پرستشگاه به وسیلهٔ قناتی خارج گردد.

تصاویری از نیایشگاه آناهیتا بیشاپور

کاخ به والرین یا کاخ والریانوس، کاخی معروف در شهر تاریخی بیشاپور در نزدیکی کازرون است.

این بنا در ضلع شمالی ارگ شاهی واقع گردیده، کاخی است تماماً سنگی و از سنگ‌های یکدست و نقش دار ساخته شده است. به دلیل عدم اتمام کاوش‌های باستان‌شناسی، کاربری بنا هنوز مشخص نگردیده است. بنا به گفته رومن گیرشمن، این بنا کاخی بوده که شاپور ساسانی، والرین امپراتور مغلوب شده روم را در آن اسکان داده است.

کاخ والرین بیشاپور در فاصله ۱۵۰ متری تالار تشریفات قرار دارد و به سبک معماری ساسانی جداره داخلی آن با سنگ‌های تراشیده و منقش و سطح بیرونی را با روکش گچ سفید کرده‌اند، همه قسمت‌های این کاخ دارای نقوش برجسته و گچبری‌های زیبا بوده این کاخ برای امپراتور شکست خورده روم در هنگام اسارت در ایران ساخته شده و او همه عمرش در این کاخ زیر نظر بوده است. به جز حضور امپراتور روم در این شهر، فتح بیشاپور به دست مسلمانان در سال ۱۶ هجری از مهمترین اتفاقات در این شهر محسوب می‌شود. بیشاپور در قرون دوم و سوم رونق چندانی نداشته و در قرون چهارم دوباره قدرت به شهر برگشت اما با این حال بعد از آن با ویرانی شهر بیشتر مردم بیشاپور به کازرون مهاجرت کردند.

ایوان موزائیک از بناهای تاریخی منطقه کازرون است. این بنا که قدمتش به دوران ساسانی می‌رسد در شهر باستانی بیشاپور قرار گرفته‌است. در انتهای دالان شرقی و غربی تالار تشریفات دو ایوان مزین به موزائیک وجود دارد که در جهت عکس یکدیگر قرار گرفتنده اند و جایگاه اختصاصی شاپور شاه و اندرونی او بوده‌اند. ایوانها دارای طاقهای هلالی و تزئینات گچبری و رنگ آمیزی شده بوده‌اند و در واقع کف ایوانها را با یک نوع قالی موزائیکی با طرح و نقوش گیاهی و انسانی تزئین کرده‌اند. سطوح جانبی ایوانها را با گچ بری‌های ستون نما که روی آن‌ها رنگ‌های سرخ و حاشیه‌های سیاه و نوارهای آبی رنگ نقاشی شده بود پوشانده‌اند. ایوان موزائیکی غربی نمونه ای از شاهکارهای هنر معماری و طرح‌های تزئینی عصر ساسانی است که مشرف به حیاط مستطیلی شکل است. این حیاط قریب ۳۳ متر و طول و ۲۰متر پهنا دارد علاوه بر شبه ستونهای تزئینی خود حیاط نیز با موزائیک‌های منقوش به شکل گل و گیاه و تصاویر ظریف آراسته شده بود و یک ردیف سنگ سیاه به صورت بوم و زمینه در جهت هماهنگی و تناسب با این تزئینات و نقوش به کار رفته‌است. موضوع نقوش موزائیک‌ها اغلب شامل نقش زن تاج باف نقش زن نوازنده (چنگ نواز) و نقوش گیاهی و انسانی است که این نقوش را بر روی ملات اصلی که در کف محل مورد نظر می‌گسترانند با سنگهای رنگین کوچک به ابعاد (۰/۵*۰/۵)روی ملات می‌نشانند که به صورت فرش موزائیکی تجلی می‌نمود.

تنگ چوگان تنگه‌ای در نزدیکی شهر بیشاپور در کازرون است که تا سال ۱۳۶۸ جز بخش کوهمره نودان بود و گروه زیادی از شهر نودان و کوهمره ساکن تنگ چوگان می‌باشند. رود شاپور از میان آن سرچشمه می‌گیرد، سنگ نگاره‌های نقش برجسته شاهان ساسانی مانند آنچه در نقش رستم و بیستون وجود دارد در اطراف آن دیده می‌شود که برخی از آنها یگانه‌اند.

تنگ چوگان محل بازی سنتی چوگان، توسط شاهان ساسانی بوده‌است و غار پر آوازه شاپور و تندیس (پیکره سنگی) زیبای شاپور در میان دیوارهای غربی آن واقع شده‌است. سه روستای تنگ چوگان سفلی، علیا و وسطی به همراه باغها و کشتزارهایی در پهنه‌ای میان دو کوه در برگیرنده تنگ چوگان قرار دارند.

تاج‌ستانی بهرام اول از اهورامزدا – تنگ چوگان حوالی کازرون – دهه ۲۷۰ میلادی

در اولین نقش برجسته شاپور اول در مرکز نقش و سوار بر اسب به تصویر کشیده شده‌است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد. فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد. افسران و نظامیان ایرانی در ۵ ردیف سوار بر اسب در پشت سر شاپور قرار دارند و سربازان و صاحب‌منصبان رومی نیز در ۵ ردیف در جلوی شاپور در حال حمل هدایا و پیشکش‌هایی برای او دیده می‌شوند. در این نقش برجسته ۱۱۵ پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته‌های ایرانی به‌شمار می‌آید.

دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد می‌باشد. در این نقش برجسته بهرام سوار بر اسب در سمت چپ نقش قرار داشته و اعراب در حال راهنمایی توسط سرداران ایرانی به منظور پیشکش اسب و شتر در مقابل او دیده می‌شوند.

نقش‌برجسته‌ای در نقش رستم که غلبهٔ شاپور اول بر والرین و فیلیپ عرب را به تصویر کشیده که والرین امپراتور روم در مقابل شاپور یکم شاه ایران زانو زده‌است

سومین نقش برجسته که کامل‌ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به‌شمار می‌آید مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده‌است. حکاکی این نقش برجسته بسیار هنرمندانه بوده و چین و چروک‌ها و حرکت لباس و …، همگی بسیار زیبا نشان داده شده‌اند. همه چیز در این نقش به شکل حیرت‌انگیزی تناسب دارد. حتی جزئیات فیزیکی اسب و رگ‌های روی پای اسب نیز مشخص شده‌است.

نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم- ذوالاکتاف) بر یاغیان را به تصویر کشیده‌است. در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته بر تخت و به صورت روبرو به تصویر کشیده شده‌است در حالیکه در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده و اسرا و یاغیان در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده می‌شوند.

نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم‌ترین نقش برجسته در میان نقوش ۶ گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد.

ششمین و آخرین نقش برجسته که آنهم در سمت راست تنگه و دقیقاً در کنار جاده واقع شده‌است متأسفانه بیشترین آسیب را در طی زمان دیده و قسمت‌های بالای آن تقریباً از بین رفته‌است. در این نقش برجسته مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده‌است. در این نقش، زیر سم اسب مظهر اهورامزدا، اهریمن و زیر پای اسب شاپور، گردیانوس، امپراتور کشته شده، لگدمال می‌شوند. فیلیپ نیز طبق معمول جلوی اسب شاه زانو زده و تقاضای صلح و بخشش دارد.

در آذر ماه سال ۱۳۹۰ قسمت منگوله اسب سنگ‌نگاره بهرام دوم در تنگ چوگان توسط فرد یا افرادی با پتک تخریب شد.

رود شاپور در کازرون استان فارس از چشمه رنجان سرچشمه گرفته و در تنگ چوگان به چشمه ساسان متصل شده سپس با اضافه شدن رود شکستیان به سمت استان بوشهر جریان می‌یابد. رودخانه شاپور در استان بوشهر و در جنوب شرقی شهر آب‌پخش به رود دالکی می پیوندد و با نام رود حله به خلیج فارس می‌ریزد.

رودخانه شاپور در منطقه کازرون اهمیت زیادی دارد و می‌توان گفت که اقتصاد کشاورزی و تأمین آب منطقه به این رودخانه بستگی دارد.

غار شاپور در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون مهمترین پایتخت ساسانیان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانهٔ آن حدود ۳۰ متر می‌باشد. در دهانهٔ این غار مجسمهٔ شاپور یکم (دومین پادشاه ساسانی) قرار گرفته‌است و به همین دلیل این غار به نام شاپور معروف شده‌است.

مجسمهٔ شاپور از یک ستون چکیده غول‌پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا می‌باشد و تنها مجسمهٔ باقی‌مانده از دوران ایران باستان است که حدود ۷ متر ارتفاع دارد. بعد از گذشت سال‌ها کماکان سر این مجسمه سالم می‌باشد ولی دو دست آن شکسته‌اند. مجسمه واژگون شده‌بود که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش ایران در جای خود قرار گرفت. این مجسمه، شاپور را به صورت ایستاده نشان می‌دهد.

نگهبان غار کنار مجسمه شاپور – ابعاد مجسمه در این تصویر با مقایسه با مردی که کنارش ایستاده است کاملاً قابل تشخیص است.

در دهانه غار دو کتیبه سنگی وجود دارد که یکی از آن‌ها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوه برپاسازی مجدد مجسمه پس از ۱۰۰۰ سال و اندی در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش را شرح می‌دهد. هر دو کتیبه توسط ارتش ایجاد شده‌است.

مجسمه شاپور اول

عنوان شده‌است که در جریان افتادن استان فارس امروزی به دست اعراب، ۲۵ اوت سال ۶۳۳ میلادی یک سردار عرب به نام نصر ابن سیار وارد غار شاپور شد و غار در آن زمان پر از آثار تاریخی و هنری ایرانیان بود. نصر دستور افکندن مجسمه شاپور از جایگاهش داد و آثار دیگر هم از آسیب در امان نماند. نصر پیشنهاد مردم محل را که در برابر دریافت مقداری زر از آنان، اجازه دهد که مجسمه را به حالت اول بازگردانند، رد کرد.

نمای دشت و روستاهای اطراف غار شاپور از دهنه غار

نگاره های زیبایی از شهر باستانی بیشاپور در کازرون استان فارس

شهر باستانی بیشاپور کازرون

معبد آناهیتای بیشاپور

تالار تشریفات بیشاپور

تالار عظیم تشریفات در جنوب شرقی معبد آناهیتا قرارگرفته است. مساحت آن ۷۸۱ مترمربع است. شاید بتوان آن را در ردیف اولین و بزرگ‌ترین آثار معماری گنبد دار زمان ساسانی محسوب کرد. این تالار مرکب از چهار ایوان متقابل و متقارن است که بر فراز آن گنبدی شلجمی شکل که ۲۵ متر ارتفاع داشته قرار دارد. صحن مرکزی تالار به‌صورت مربع شکل است. این بنا دارای ۶۴ طاقچه است که با موتیف های مختلف گچ‌بری نظیر برگ کنگر ’ برگ مو (درخت انگور) و نقوش تزئینی به‌صورت طرح‌های چلیپا شکل که نشان‌دهنده خلاقیت معماران عصر ساسانی است. تزئین یافته و با گچ بریهای زیبا تزئین شده است.

ایوان موزاییک بیشاپور

ایوان موزائیک از بناهای تاریخی منطقه کازرون است. این بنا که قدمتش به دوران ساسانی می‌رسد در شهر باستانی بیشاپور قرارگرفته است. در انتهای دالان شرقی و غربی تالار تشریفات دو ایوان مزین به موزائیک وجود دارد که در جهت عکس یکدیگر قرارگرفته‌اند و جایگاه اختصاصی شاپور و حرم‌سرای او بوده‌اند. ایوان‌ها دارای طاق‌های هلالی و تزئینات گچ‌بری و رنگ‌آمیزی شده بوده‌اند. و درواقع کف ایوان‌ها را با یک نوع قالی موزائیکی با طرح و نقوش گیاهی و انسانی تزئین کرده‌اند. سطوح جانبی ایوان‌ها را با گچ‌بری‌های ستون نما که روی آن‌ها رنگ‌های قرمز و حاشیه‌های سیاه و نوارهای آبی‌رنگ نقاشی شده بود پوشانده‌اند.

جایگاه نذورات بیشاپور

درست در تقاطع دو خیابان اصلی شهر دو ستون به ارتفاع ۷ متر وجود دارد. کتیبه ارزشمند ساخت شهر بر روی یکی از همین ستون‌ها قرار دارد. تاریخچه ساخت شهر در این کتیبه به خط پهلوی اشکانی و ساسانی درج‌شده است. ظاهراً درگذشته مجسمه‌ای از شاپور شاه نیز در این مکان وجود داشته است. در برخی متون این مکان به‌عنوان جایگاه نذورات شهر معرفی‌شده است.

کاخ والرین بیشاپور

بنای کاخ بیشاپور پس از پیروزی شاپور اول بر والرین امپراطور روم در سال ۲۶۰ قبل از میلاد ساخته شد. در کاخ بیشاپور تالار بار عام به وسعت ۵۰۰ مترمربع است گنبدی به ارتفاع ۲۵ متر دارد در هر ضلع این اتاق سه ایوان تعبیه‌شده که آن‌ها را از سنگ واجر با ملاط ساخته‌اند.

در باره ساسانیان بیشتر بخوانید:

موزائیک های حیرت انگیز کشف شده در شهر باستانی بیشاپور + فرتور

آنچه ایرانی ها باید از بهرام چوبین بدانید

عجایب شگفت انگیز اردشیر گوره ، شهر دایره ای و اولین پایتخت ساسانیان + ویدیو

در کانال اخبار و مطالب اول فارس عضو شوید 

کانال اول فارس در واتساپ

 کانال اول فارس در  تلگرام

 کانال اول فارس در  ایتا 

 کانال اول فارس در سروش

کانال اول فارس در روبیکا

 کانال اول فارس در  بله