چه زمانی باید شمع خودروی خود را عوض کنیم؟

شمع خودرو از قطعات مصرفی موتور خودرو است که باید بعد از مدت مشخصی تعویض گردد. در این مطلب تعمیر و نگهداری خودرو اول فارس قصد داریم با شناخت شمع و عواملی که باعث خرابی آن می‌شوند به این سوال پاسخ دهیم که چه زمانی باید شمع های خودرو را تعویض کنیم.

شمع خودرو از قطعات مصرفی موتور خودرو است که باید بعد از مدت مشخصی تعویض گردد. در این مطلب قصد داریم با شناخت شمع و عواملی که باعث خرابی آن می‌شوند به این سوال پاسخ دهیم که چه زمانی باید شمع های خودرو را تعویض کنیم.

بد نیست ابتدا کمی درباره شمع خودرو و کارکرد آن در موتور خودرو بدانیم.

شمع اتومبیل چیست و چه کاری انجام می دهد؟
شمع‌های اتومبیل قطعاتی هستند که بر روی سرسیلندر موتور احتراق داخلی قرار دارند و به منظور انتقال سیگنال الکتریکی ارسال شده از سیم پیچ احتراق و ایجاد جرقه طراحی شده‌اند تا درون محفظه احتراق اتومبیل، مخلوط سوخت و هوا را مشتعل کنند. به زبان ساده‌تر، شمع‌ها وظیفه جرقه زنی و در نهایت روشن شدن موتور را بر عهده دارند و اتومبیل بدون وجود آنها قادر به روشن شدن و حرکت نخواهد بود. اگر شمع‌های اتومبیل خراب باشند و به خوبی کار نکنند، بنزین فشرده شده در محفظه احتراق به درستی مشتعل نمی‌شود و قدرت حرکت به سوی سیلندرها را ندارد. بنابراین شمع‌ها نقش حائز اهمیتی را در فرآیند شروع حرکت اتومبیل ایفا می‌کنند و به همین جهت باید مرتبا آنها را چک کرد.

شمع‌ها نیز شبیه به روغن موتور، فیلتر سوخت و فیلتر هوا هستند که برای قوی نگه داشتن موتور و عملکرد بهینه به سرویس و نگهداری مرتب نیاز دارند. این قطعه مهم برای آنکه بتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد باید همیشه تمیز و عاری از هرگونه چربی و یا سیاهی باشد. بنابراین صاحبان وسایل نقلیه همواره باید از سلامتی شمع‌ها اطمینان حاصل کنند و با علائم خرابی آنها نیز آشنا باشند. زیرا شمع‌های خراب و فرسوده تاثیر مستقیمی بر عملکرد موتور خودرو دارند و عدم رسیدگی به آنها منجر به بروز صدمات و خسارات جبران ناپذیر خواهد شد.

در موتور خودروهای بنزینی و در کل موتورهایی که بر اساس سیکل اتو کار می‌کند برای احتراق سوخت نیاز به جرقه است که  مخلوط هوا وسوخت منفجر شود این جرقه توسط شمع ها ایجاد می شود. جای قرار گیری شمع در سرسیلندر است.شمع شامل یک الکترود عایق چینی می باشد که از یک سمت برق گرفته و از سمت دیگر جرقه ایجاد می کند.

اهمیت سلامت شمع و طول عمر آن

بدون جرقه ماشین شما روشن نمی شود و حرکت نمی‌کند. از آنجایی که سلامت شمع مستقیماً با عملکرد موتور مرتبط است، شمع‌های نامرغوب و یا مستهلک شده منجر به مشکلاتی می‌شود، خواه این مشکل در راه‌اندازی در حالت سرد خودرو باشد یا شتاب‌گیری ضعیف خودرو. علاوه بر این بدون شمع با کیفیت و سالم شما نمی توانید از حداکثر قدرت خودرو خود استفاده کنید و همچنین مصرف سوخت بسیار بالاتر را تجربه میکنید که هیچکس این را نمی‌خواهد.

به همین منظور باید اطلاع دقیق از طول عمر شمع خودروی خود داشته باشیم.

شمع موتور از چه اجزایی تشکیل شده است؟

عایق چینی

این عایق از جنس اکسید آلومینیوم با یک لایه‌ لعاب شیشه‌ای که به عنوان پوشش خارجی است. این لایه‌ خارجی به رنگ سفید روی شمع دیده می‌شود و از جذب آلودگی توسط عایق جلوگیری می‌کند.

بدنه‌ شمع

بدنه‌ی شمع که از جنس فولاد است شمع را روی سیلندر محکم نگه می‌دارد.

ترمینال شمع

بالاترین قسمت بدنه‌ شمع و بخشی که از عایق بیرون می‌زند ترمینال شمع است. این بخش به وایر متصل می‌شود. ترمینال شمع  در برابر زنگ‌زدگی مقاومت بالایی دارد.

پایه‌ شمع

این بخش از شمع که رزوه نیز نامید می‌شود به سر سیلندر متصل شده و روی آن بسته می شود که انواع شمع پایه کوتاه و شمع پایه بلند دارد.

الکترود مثبت

این بخش که الکترود مرکزی شمع نیز نامیده می‌شود در وسط چینی واقع شده و از آلیاژهای فولادی مانند فولاد-نیکل، فولاد-کروم یا فولاد-منگنز ساخته می‌شود.

الکترود منفی

این الکترود که الکترود کناری نیز نامیده می‌شود به بدنه‌ یا پایه‌ شمع وصل است. جنس آن آلیاژ نیکل-کروم است و به شکل زائده‌ای انتهای پایه و در اطراف الکترود مثبت دیده می‌شود.

گپ

فاصله بین دو الکترود مثبت و الکترود منفی را گپ یا شکاف جرقه می‌گویند که بسیار دقیق اندازه‌گیری و تنظیم می‌شود. این فاصله براساس نیازهای موتور متفاوت است و در مناسب بودن شمع برای موتور نقش مهمی دارد. اما به طور کلی، هرچه فاصله‌ گپ بیشتر باشد جرقه‌زنی بهتر صورت می‌گیرد.

نحوه عملکرد شمع

بعد از اینکه کویل ولتاژ برق را زیاد کرده و آن را به شمع منتقل می کند، جریان بین دو الکترود شمع که یکی مثبت و دیگری منفی است افزایش یافته و ساختار گاز های درون سیلندر را تغییر می دهد با افزایش ولتاژ گاز های موجود در محفظه یونیزه می شوند و رسانای جریان الکتریکی شده ودر محفظه ایجاد احتراق می‌کند. شمع ها به طور معمول به ولتاژی حدود ۱۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ ولت یا بیشتر احتیاج دارند تا احتراق به طور صحیح انجام شود.

انواع شمع

شمع های خودرو دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام برای نوع خواصی از موتور خودرو ساخته شده اند. انواع تقسیم‌بندی شمع ماشین به صورت زیر است:

• بر اساس کد حرارت
• بر اساس جنس الکترود
• بر اساس تعداد الکترود

انواع شمع از نظر کد حرارتی

شمع‌ها براساس این فاکتور به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:

شمع سرد

این شمع‌ها که از نوع پایه کوتاه هستند، حرارت را با سرعت بیشتر منتقل کرده و از دست می‌دهند و به دلیل  پایه‌ کوتاه‌تر، کمتر در معرض دمای حاصل از احتراق هستند. این شمع‌ها برای موتورهای با دمای بالا مناسبند و گرمای حاصل از جرقه‌زنی و احتراق را با سرعت بیشتری کاهش می‌دهند.

شمع نیمه‌گرم

این دسته از پایه‌های بلندتری نسبت به شمع سرد برخوردارند و توان انتقال حرارت کمتری دارند. این شمع‌ها برای خودروهایی که موتورهایی با درجه حرارت حد وسط دارند استفاده می‌شوند.

شمع گرم

این شمع‌ها پایه‌ بلندتری نسبت به دو نوع قبلی دارند و حرارت را کمتر منتقل کرده و بیشتر در معرض گرمای احتراق هستند و در نتیجه گرمتر می‌شوند. این شمع‌ها برای موتورهای با دمای پایین مناسبند تا با حفظ گرما، مانع از تشکیل رسوبات ناشی از احتراق روی الکترودهای خود شوند.

اگر شمع با کد حرارتی مناسب برای خودرو انتخاب نشود می‌تواند مشکلات زیادی برای خودرو ایجاد ‌کند. این مشکلات عبارتند از:

• خود احتراقی، پیش احتراق یا احتراق خود به خود
• احتراق ناقص

انواع شمع از نظر تعداد الکترود منفی

تعداد الکترودهای منفی که متصل به پایه هستند و اطراف الکترود منفی قرار می‌گیرند می‌تواند متفاوت باشد و از ۱ تا ۴ متغیر است. طول عمر شمع‌های چند الکترودی نسبت به تک الکترودی‌ها بیشتر است، زیرا تعداد قطب‌های منفی باعث تاخیر در خوردگی آن‌ها می‌شود. اما این شمع‌ها معایب و مزایای دیگری نیز دارند.

این شمع ها گران قیمت‌تر از شمع‌های تک الکترودی هستند و مناسب برای هر موتور و خودرویی نیستند.

مزیت آنها این است که احتراق کامل توسط آن‌ها صورت می‌گیرد و انتشار شعله نیز به خوبی انجام می‌شود. بازده یا کد حرارتی بالایی دارند. به راحتی قادر به روشن کردن خودرو در هوای سرد هستند. خوردگی الکترودها در این شمع‌ها یکنواخت و هم‌زمان است و با سرعت کمتر از نوع تک الکترودی پیش می‌رود.

انواع شمع از نظر ساختار و جنس الکترود مثبت

شمع‌ها از نظر ساختار الکترود مثبت به دو دسته‌ سوزنی و معمولی تقسیم می‌شوند.

شمع‌های معمولی

الکترود مثبت در این شمع‌ها از جنس نیکل است. سر گرد و تخت الکترود مثبت آن‌ها دقت جرقه‌زنی را پایین آورده در نتیجه کیفیت احتراق را کاهش می‌دهد که منجر به خام‌سوزی و بالا رفتن مصرف سوخت می‌شود. این شمع‌ها همچنین طول عمر کمتری نسبت به شمع‌های سوزنی دارند و مقاومت حرارتی بالایی نیز ندارند.

شمع‌های سوزنی

این شمع‌ها به دلیل ساختار الکترود مثبت‌شان، جرقه‌زنی را دقیق و قوی انجام می‌دهند و شعله‌ انفجار حاصل از جرقه‌زنی آن‌ها بزرگتر است در نتیجه به کمک آن‌ها احتراق به صورت کامل در سیلندر انجام می‌شود. مزیت آن‌ها کاهش مصرف سوخت، افزایش شتاب، کاهش صدا و لرزش و در نهایت عملکرد بهتر موتور و پایین آمدن استهلاک قطعات آن است.

شمع ها نیز طول عمر دارند

هنگام احتراق سوخت در موتور رسوباتی روی شمع ها از احتراق مخلوط هوا و سوخت تشکیل می شود وباعث احتراق ناقص سوخت می شود این یعنی مصرف سوخت بیشتر و آلایندگی بیشترو شتاب گیری و قدرت موتور کم.

موسسه ملی خدمات خودرویی می‌گوید شمع‌هایی که سالم نیستند می‌توانند بازده موتور را تا ۳۰ درصد کاهش دهند. شمع های جدید، وقتی در فواصل زمانی مشخص تعویض نشوند، مصرف سوخت را به حداکثر می رساند.

آژانس جهانی حفاظت از محیط زیست بیان می کند که تنظیم منظم موتور به ویژه در مورد شمع ها  نه تنها باعث صرفه جویی در مصرف سوخت می شود بلکه آلودگی هوا را نیز کاهش می دهد.

چه علائمی ممکن است نشان دهد که شمع های خودرو نیاز به تعویض دارند؟

ترک روی چینی شمع:  عبور جریان با ولتاژ بسیار بالا از الکترود بیش از حد توان شمع و زیاد شدن فاصله‌ گپ می‌تواند این مشکل را ایجاد کند.

روغنی بودن پایه‌ شمع:  روغن سوزی در موتور می تواند  شمع را دچار این مشکل کند.

ذوب شدن الکترودها:  به دلیل سازگار نبودن کد حرارتی شمع با موتور رخ می‌دهد.

آب خوردن به پایه‌ شمع:  به دلیل هرگونه نفوذ از سیلندرها اتفاق می‌افتد. می‌تواند دلیل آن مشکل در سرسیلندر یا بوش باشد.

آلوده شدن الکترودها و پایه شمع به کربن و سیاه شدن آن‌ها:  به دلیل تنظیم نبود درصد سوخت و هوا رخ می‌دهد. این تنظیم نبودن ممکن است از نقص انژکتور یا کاربراتور، سنسور اکسیژن یا آلودگی فیلتر هوا ایجاد شود. همچنین متناسب نبود کد حرارتی شمع با موتور و تاخیر در احتراق نیز منجر به این مشکل می‌شود.

تغییر رنگ چینی عایق:  این چینی در حالت عادی رنگ خاکستری، زرد یا قهوه‌ای کم‌رنگ است. در صورت تغییر رنگ آن به صورتی یا قرمز، باید میزان اکتان سوخت اندازه‌گیری شود. این معضل از افزودنی‌های بنزین بدون سرب ایجاد می‌شود.

اما به غیر از علائم ظاهری، موارد دیگری نیز هستند که از بد کار کردن شمع‌ها و نقص آن‌ها خبر می‌دهند.

برخی از آنها را میتوانید احساس کنید مثلا صداهای تق تق، هنگامی که شمع ها شروع به کار نادرست می کنند و یا ممکن است متوجه صداهای غیرعادی ناشی از نیروی پیستون و عدم کارکرد صحیح احتراق شوید. دلیل آن این است که پیستون ها با سرعت بالا حرکت می کنند. اگر شمع در زمان نامناسبی جرقه بزند ، می‌تواند منجر به صدای تق تق، زنگ زدن یا ضربه زدن شود. همچنین استارت سخت وسیله نقلیه اگر ماشین شما در راه اندازی مشکل دارد یا تکان هایی هنگام استارت زدن حس میکنید می تواند نشانه ای برای عملکرد نادرست شمع های شما باشد.

علائم خرابی شمع خودرو
شمع‌های اتومبیل نیز مانند سایر قطعات داخلی آن طول عمر مشخصی دارند و پس از مدتی باید تعویض شوند. اما نشانه های خرابی شمع خودرو چیست و چگونه می‌توانیم متوجه وجود نقص و مشکل در شمع‌های اتومبیل خود شویم؟ شناسایی علائم خرابی شمع خودرو بسیار ساده است و هر شخص با توجه به برخی نشانه‌های مشخص و آشکار می‌‌تواند خرابی شمع‌های اتومبیل خود را تشخیص دهد. برخی از مهم‌ترین علائم خرابی شمع خودرو شامل موارد زیر است:

کاهش قدرت شتاب گیری خودرو
شایع‌ترین نشانه خرابی شمع اتومبیل، کاهش قدرت شتاب گیری آن است که نشان دهنده وجود مشکل در سیستم جرقه زنی خودرو بوده و باید به سرعت برطرف شود. زمانی که شمع‌های اتومبیل کثیف و یا فرسوده شوند، فرآیند جرقه زنی به کندی انجام می‌شود و در نتیجه قدرت شتاب گیری اتومبیل نیز به طرز چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. در این حالت خودتان به راحتی متوجه می‌شوید که خودروی شما مانند سابق، انرژی لازم برای حرکت را ندارد و به سختی شتاب می‌گیرد.

افزایش مصرف سوخت
افزایش مصرف سوخت از دیگر علائم خرابی شمع خودرو محسوب می‌شود که به راحتی قابل تشخیص است. خرابی شمع‌ها موجب کاهش بازدهی سوخت اتومبیل می‌شود و این اتفاق معمولا بر اثر نزدیک شدن و یا دور شدن بیش از حد الکترودهای موجود در شمع رخ می‌دهد. بنابراین زمانی که احساس کردید مصرف سوخت اتومبیل شما بیش از حد معمول و همیشگی است، حتما از سلامت شمع‌های آن اطمینان حاصل کنید.

عدم احتراق صحیح موتور
احتراق ناقص موتور یکی دیگر از شایع‌ترین نشانه های خرابی شمع خودرو است که معمولا بر اثر وجود مشکل در سیستم جرقه زنی رخ می‌دهد. احتراق ناقص موتور را می‌توان با ریپ زدن، ایجاد سروصدای غیرمعمول و درست روشن نشدن موتور تشخیص داد که در نهایت منجر به انتشار دود و آلاینده‌های مضر از اگزوز خودرو و کاهش قدرت موتور خواهد شد.

لرزش و سروصدای خودرو در حالت ایستاده
لرزش‌های غیر طبیعی و ایجاد سروصدا در حالت ایستاده از دیگر علائم خرابی شمع خودرو محسوب می‌شوند. در این حالت موتور اتومبیل در فرآیند احتراق خود، بیش از حدی که باید هوا را می‌مکد و در نتیجه سوخت به طور ناقص می‌سوزد و فرآیند احتراق به تاخیر می‌افتد. تمامی این فعل و انفعلات غیر معمولی با لرزش در اتومبیل، ایجاد سر و صدا و یا سیاه شدن شمع‌ها همراه هستند. علت سیاه شدن شمع خودرو در این موقعیت نیز جرقه ناقص، ورود بیش از حد سوخت و ترکیب آن با اکسیژن در محفظه احتراق خودرو است.

دشواری در روشن شدن خودرو
اگر اتومبیل شما در هنگام استارت زدن به سختی روشن شود، نشان دهنده خراب بودن و یا فرسودگی شمع‌های آن است. در این موقعیت اکثر رانندگان فکر می‌کنند که مشکل از باتری و یا دینام است و معمولا توجهی به شمع‌های اتومبیل خود ندارند. در حالی که در بسیاری از مواقع، سخت روشن شدن ماشین یکی از نشانه‌های خرابی شمع‌ آن است. در این حالت شمع‌ها قادر به ایجاد جرقه برای شروع فرآیند احتراق نیستند و در نتیجه اتومبیل شما نیروی لازم برای روشن شدن را دریافت نخواهد کرد.

استشمام بوی بنزین
یکی دیگر از علائم خرابی شمع خودرو استشمام بوی بنزین از اگزوز است که در نتیجه سوختن ناقص و نادرست بنزین در موتور اتفاق می‌افتد. در این حالت بنزین اضافه‌ای که به درستی سوزانده نشده است از طریق سیستم اگزوز از اتومبیل خارج می‌شود و بوی بنزین بیرون ریخته شده به راحتی قابل استشمام بوده که نشان دهنده وجود مشکل در شمع‌های خودرو است.

علاوه بر این موارد با بررسی شکل ظاهری شمع اتومبیل نیز می‌توانید فرسودگی و یا سالم بودن آنها را تشخیص دهید. به عنوان مثال رنگ چینی عایق شمع در زمانی که سفید باشد به معنای آن است که شمع سالم بوده و نیازی به تعویض ندارد. اما زمانی که رنگ چینی آن به رنگ تیره و یا زغالی باشد به معنای آن است که شمع اتومبیل به بنزین آغشته شده و فرآیند جرقه زنی به درستی انجام نمی‌شود. علاوه بر تغییر رنگ، ترک خوردگی چینی سر شمع نیز نشانه‌ای از فرسودگی آن بوده که به راحتی قابل تشخیص است. علت ترک خوردن چینی شمع خودرو معمولا پایین بودن سطح اکتان بنزین است.

بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا و یا تغییر رنگ و شکل ظاهری شمع‌ها حتما نسبت به تعویض آنها اقدام کنید تا از بروز مشکلات جدی پیشگیری نمایید.

اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، پیشنهاد می کنیم برای جلوگیری از مشکلات بیشتر، خودروی خود را بررسی کنید. شمع های سالم برای توانایی ماشین شما در راه اندازی و روشن ماندن حیاتی هستند.

طول عمر شمع خودرو

شمع خودرو از جمله لوازم یدکی مصرفی خودرو است که طول عمر مشخصی دارد. شمع استاندارد برای اغلب خودروها بین ۴۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر عمر مفید دارند. برخی شرکت ها شمع هایی با طول عمر ۱۵۰ هزار کیلومتر را تبلیغ می کنند. در اصل این شمع ها فرسوده می شوند ولی با این حال همچنان کار خواهند کرد البته نه به خوبی روز اول. پیشنهاد میشود هر ۳۰ هزار کیلومتر شمع ها مورد برسی قرار گیرند زیرا بعد از این مدت افت بسیار شدیدی در قدرت پیشرانه ی خود و همچین افزایش مصرف سوخت تجربه خواهید کرد.